Kościół 1305r

Historia parafii pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Jaworniku
Zgodnie z zapisem w jawornickiej kronice parafialnej, pierwszy kościół w tej miejscowości stał już w 1305 roku. Potwierdzać miał to nieistniejący już napis, który znajdował się w miejscowej świątyni. Informował on o tym, że pierwszy kościół został wzniesiony w 1305 r. z fundacji ówczesnego sołtysa Hebrota (Herberta) i włościan[1]. Podobnie twierdzi Walery Eljasz w swoim „Przewodniku...", w którym wspomina: „Kościół tutejszy jest bardzo stary, w roku 1305 wystawiony, lecz później zmianom uległ"[2]. Parafia w Jaworniku została erygowana w 1325 r. przez papieża Jana XXII[3]. Świątynia była wzmiankowana po raz pierwszy w roku 1325 w spisach świętopietrza jako siedziba jawornickiej parafii[4].

„Ponad dosyć wielkim stawem wznosi się drzewami okolony kościół parafijalny, drewniany, niewielki, ale na parafiją nieliczącą tysiąca dusz dostatecznie przestronny" – pisał ojawornickiej świątyni autor artykułu zamieszczonego w 1866 r. w „Pamiętniku Krakowskim" [5]. Zaznaczał on, że o losach tego kościoła, pod wezwaniem „Odnalezienia i Podwyższenia Krzyża Świętego" niewiele wiadomo. 16 września 1633 r. Anna z Mirockich, żona Hieronima Przyłęckiego, Stolnika Krakowskiego dała na wielki ołtarz 60 złotych, więc prawdopodobnie został on wtedy odnowiony. Zakrystię w kościele w 1648 r. dobudował parafianin Marcin Linek, a drzewo na ten cel dał Mikołaj Koryciński. W 1671 r. ówczesny proboszcz ks. Józef Krzeczowski dał powałę, ławki w 1743 r. sprawili dziedzice Jawornika, Waksmanowie. W 1743 r. z zapisu Walentego Leszkowica sprawiono w świątyni boczne ołtarze św. Józefa i Najświętszej Panny. Tego samego roku Waksmanowie naprawili wieżę. W 1744 r. za staraniem Michała Waksmana do parafii sprowadzono bractwo szkaplerzne[6]. W majątku parafii w różnych okresach znajdowały się m.in.: łąka nadana przez Jana Niewiarowskiego, las po granice Bysiny, staw (zwany „księżą sadzawką"), czy krowy. Organista na początku XVII w. od każdego kmiecia odbierał 17 groszy.

Kościół otrzymał w XVII w. wiele darów od rodu Przyłęckich. W 1628 r. Anna Przyłęcka podarowała ubiór mszalny oraz zasłonę, zakrywającą ołtarz[7], w 1630 r. Przyłęccy sprawili srebrną monstrancję. Panna Czarnkowska darowała w 1628 r. bursę adamaszkową, a w 1633 r. korporał, pas włóczkowy i ręcznik. Pani Stolnikowa ofiarowała w 1630 srebrną puszkę, w 1631 mosiężną lampę, w 1632 srebrne ampułki oraz cynową tackę, w 1633 ornat, stułę i bursę. Miejscowy proboszcz ks. Grzegorz Chorłowicz w roku 1631 sprawił graduał i kadzielnicę, a w 1636 mszał, za pieniądze od Katarzyny Syguliny. W 1630 r. Hieronim Przyłęcki ofiarował atłasową kapę, a w 1641 r. Elżbieta Korycińska sprawiła srebrny kielich. W 1736 r. Barbara-Salomea z Dąbskich Waksmanowa darowała obszytą koronkami albę, naczynie srebrne do przenoszenia Najświętszego Sakramentu, ornat ze stułą, a do obrazu św. Józefa, który znajdował się w bocznym ołtarzu – lilie oraz sandałki srebrne dla św. Józefa i Jezusa. W 1736 r. Barbara-Salomea Waksmanowa darowała na ołtarz św. Józefa srebrne serce jako wotum za swego syna Bonifacego, w 1744 r. osiem cynowych świeczników, a w 1745 r. zasłonę na wielki ołtarz na czas postu. W 1736 r. Panna Jagielska sprawiła zasłonę przed Najświętszy Sakrament, a w 1744 r. pani Piasecka ofiarowała złote obrączki na obraz bracki (prawdopodobnie Matki Bożej Szkaplerznej)[8]. W zapiskach plebańskich pojawia się informacja, że w majątku kościoła były także trzy srebrne kielichy (1641), monstrancja, puszka, kielichy, krzyż, dwie ampułki (1663), srebrna monstrancja, wyzłocony kielich, krzyż z wyzłoconym wizerunkiem Chrystusa, trzy srebrne wota (1729), dwie srebrne korony na obrazie św. Józefa, cztery sznury koralików na obrazie brackim (1746). Na rzecz jawornickiej świątyni spłynęło wiele darów od mieszkańców Jawornika i okolicznych miejscowości, co jest dowodem na to w jaki sposób troszczono się o kościół. Spis większych darów i majątku świątyni, zamieszczony w „Pamiętniku krakowskim" daje pojęcie na temat uposażenia „pierwszego kościoła" przed pożarem.

Na terenie parafii znajdowała się również kaplica św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Została ona ufundowana w 1731 r. razem z cmentarzem przez właściciela Jawornika Jana Dąbskiego. Kaplica ku czci wielkiego biskupa ze Szczepanowa miała być upamiętnieniem ojca Jana – Stanisława[9]. W kapliczce znajdował się obraz św. Stanisława ze srebrną koroną, która pojawia się w spisie kościelnych sreber[10].

W latach 1746-1758 biskupem krakowskim był Andrzej Stanisław Załuski, którego wielką ambicją było dokładne poznanie swej diecezji. W tym celu zarządził wizytację generalną, na podstawie której w latach 1747-1749 sporządzono tzw. Tabele parafii[11]. Biskupi wizytator odwiedził również Jawornik, a zanotowane przez niego uwagi stanowią cenne źródło, opisujące wygląd i stan „pierwszego kościoła" w pierwszej połowie XVIII w.

Parafia należała wtedy do dekanatu skawińskiego. Sąsiadowała z parafią w Dobczycach, Myślenicach, Lanckoronie i Skawinie. Kościół był drewniany, dębowy, nosił wezwanie Odnalezienia i Podwyższenia Krzyża Świętego. Wizytator biskupi nie zanotował żadnych informacji na temat daty konsekracji. Rocznica poświęcenia była obchodzona w pierwszą niedzielę po święcie św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty. Ołtarz główny był rzeźbiony, drewniany i znajdował się w nim Krzyż Święty. W kościele były trzy mniejsze ołtarze: Matki Bożej z Góry Karmel, św. Michała Archanioła i św. Józefa. Ściany świątyni wizytator opisał jako nienaruszone od zewnątrz, za to gontowy dach wymagał naprawy. W kościele było pięć okien i dwoje drewnianych drzwi. W drewnianej wieżyczce, przylegającej do frontu budynku, znajdowały się trzy dzwony, wszystkie były poświęcone. Cmentarz parafialny był otoczony drewnianym płotem z gontowymi daszkami, wymagającymi naprawy. W zapisach wymieniona jest także drewniana kaplica pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa i Męczennika, która była zlokalizowana w granicach parafii. Przy plebanii znajdowała się stajnia, stodoła i drzewa owocowe. Proboszcz posiadał także trzy ule miodne. W czasie wizytacji parafia liczyła 173 dorosłych mężczyzn i 197 kobiet. Zgodnie z zapisami, na Wielkanoc zostało wyspowiadanych 300 wiernych. W roku poprzedzającym spis, udzielono 16 chrztów i odprawiono 5 pogrzebów. W granicach parafii nie mieszkali wyznawcy innych religii. Proboszczem był ks. Marcin Radwański, wyświęcony 22 XII 1736 r. przez bp. Michała Kunickiego. Został on zatwierdzony na rok probostwa w 1747 r. Organistą był Jan Kopiński[12].

W 1782 r. kościół częściowo spłonął, o czym informował napis, znajdujący się na chórze[13]. Po tym dramatycznym wydarzeniu podjęto renowację świątyni: odbudowano ją i poszerzono o murowaną część nawy. Poświęcenie nowej części kościoła nastąpiło w 1794 r.[14]. Autor artykułu w „Pamiętniku Krakowskim" podaje, że w 1866 r. w kościele były trzy ołtarze: główny – Znalezienia i Podwyższenia Krzyża Świętego oraz dwa boczne: Matki Boskiej Szkaplerznej i św. Anny. Należy zatem sądzić, że poprzednie ołtarze: św. Józefa i św. Michała Archanioła spłonęły. W kruchcie po lewej stronie znajdowało się epitafium Marianny z Bontanich, żony Wincentego Dembińskiego, zmarłej w 1796 r[15]. W 1848 r. dobudowano zakrystię, a w 1863 świątynię oszalowano, pokrywając dach i kopułę sygnaturki gontem. Wnętrze kościoła poddano renowacji w 1870 r., gdy obito je deskami. W tym samym roku odmalowano dwa ołtarze boczne, które wtedy były poświęcone Matce Boskiej Szkaplerznej oraz Sercu Jezusowemu. Zostały one poddane złoceniu w 1881 r. Z tych zapisów zatem jasno wynika, że na przełomie dziejów jeden z bocznych ołtarzy zmienił swe wezwanie.

W 1904 r. spłonęła drewniana kaplica św. Stanisława. W 1907 r. staraniem parafian ufundowano w jej miejscu figurę św. Stanisława.

W 1911 r. w drewnianym kościele parafialnym dobudowano babiniec. Dzwonnica została rozebrana w 1913 r. [16] W latach 1913-1916 odmalowano drewniane prezbiterium i wschodnią część nawy[17] oraz dobudowano nową dzwonnicę. Zmieniono także dach na starej części kościoła na kwadratową dachówkę, układaną w karo[18].

Po upływie wielu lat proboszcz parafii ks. Jan Kastelnik podjął starania, by wybudować nową plebanię, ponieważ stara była bardzo zniszczona, wilgotna i zagrzybiona[19]. Z zachowanych zdjęć wynika, że murowany budynek został poświęcony przez metropolitę krakowskiego kard. Karola Wojtyłę. To wydarzenie musiało mieć miejsce w latach 1967-1978.

Kościół W Jaworniku 1986r

Ołtarz Boczny Lewy 1986r

Ołtarz Boczny Prawy 1986r

W 1975 r. w jawornickiej parafii została zainicjowana przez ówczesnego proboszcza ks. Jana Kastelnika pierwsza wspólnota młodzieżowa. W ostatnią niedzielę marca duszpasterz zaprosił wszystkich młodych z parafii na spotkanie, stając się tym samym głównym reżyserem budzącego się ruchu młodzieżowego, który w parafii trwa do dziś. Nowopowstały zespół przyjął nazwę „Wspólnota"[20].

Drewniany kościół parafialny był kilka razy przebudowywany. W latach 70. ubiegłego wieku podjęto starania, by wykonać gruntowny remont. Planowano przystąpić do pracy w czerwcu 1982 r. Zdecydowano, że świątynia zostanie przeniesiona tam, gdzie znajdowała się kaplica św. Stanisława, a na jej miejscu powstanie nowy kościół. Ostatecznie jednak stwierdzono, że drewniany kościół zostanie przeniesiony do Krzesławic. Przyjął tam nowe wezwanie św. Jana Chrzciciela i Matki Boskiej Szkaplerznej.

Mieszkańcy Jawornika wraz ze swym pasterzem, ks. Janem Kastelnikiem podjęli trud stawiania nowego kościoła, dołączając do niego kamienną wieżę, zbudowaną w latach 1913-1916. Kamień węgielny pod budowę poświęcił papież Jan Paweł II podczas pielgrzymki do Polski 22 czerwca 1983 r. Został on wmurowany przez kard. Franciszka Macharskiego 17 września tego samego roku.

Dzieło swego poprzednika kontynuował ks. Stanisław Polak, który objął probostwo w Jaworniku w 1985 r. Początkowo nabożeństwa odprawiano w prowizorycznej kaplicy, ale po wzniesieniu murów w 1985 r., już na terenie nowego kościoła. Świątynię, którą dobudowano do kamiennej dzwonnicy, zaprojektował mgr inż. Janusz Gawor. Jej wnętrze zostało ozdobione mozaikami, których autorem jest inż. Maciej Kauczyński. W kościele znalazły swe miejsce elementy poprzedniej świątyni: do dziś znajdują się w niej dwa ołtarze boczne z obrazami Matki Boskiej oraz Serca Jezusowego, stare organy, figura Chrystusa Ukrzyżowanego i Zmartwychwstałego. 30 listopada 1996 r. odbyła się konsekracja nowego kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, której przewodniczył kard. Franciszek Macharski. Ks. Stanisław Polak wspominał, że kościół prawdopodobnie by nie powstał w ciągu zaledwie 14 lat, gdyby nie zgoda, życzliwość i pracowitość parafian. – Jesteśmy pokoleniem szczęśliwym, bo mogliśmy ofiarować Bogu świątynię. Było to związane z ofiarą, trudem, ale najbardziej szlachetną rzeczą jest móc ofiarować coś Temu, od którego tak wiele dobrego otrzymujemy, który nas tak kocha – mówił proboszcz w czasie uroczystej konsekracji. Kard. Franciszek Macharski nawiązał do zbliżających się świąt Bożego Narodzenia, wskazując na mieszkańców Betlejem, którzy nie otworzyli swych drzwi dla Jezusa. – Ten kościół to wynagrodzenie za Betlejem. Tam nie było miejsca, ale tu, w Jaworniku, jest – powiedział[21].

W 1995 r. w parafii powstał pierwszy Krąg Domowego Kościoła, którego inicjatorami byli Jan i Helena Świerczkowie[22] 12 października 1999 r. do parafii pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Jaworniku przybyła Matka Boska Częstochowska w obrazie nawiedzenia[23].

Kolejnym proboszczem parafii został ks. Władysław Salawa, który od początku wspierał rozwój wspólnot parafialnych. Z jego inicjatywy w 2001 r. powstała schola dziecięca, która śpiewem uświetnia liturgię. Poza drobnymi naprawami takimi jak m.in. remont salek parafialnych, muru okalającego kościół, wyłożenie kostki brukowej, odnowienie drzwi, wymiana pieca czy montaż klimatyzacji, zainicjował gruntowne malowanie kościoła[24].

W 2004 r. w parafii powstał pierwszy, złożony z młodzieży chór parafialny, który swym śpiewem uświetniał uroczyste Triduum Paschalne. Jego inicjatorkami i pierwszymi dyrygentkami były Aleksandra Szczotkowska i Urszula Polewka.

W 2005 r. działalność kontynuował miesięcznik parafii „Biały Kamyk", którego pierwszy numer został wydany w maju 1997 r. Głównym twórcą i redaktorem koordynującym został Jan Świerczek.

W 2009 r. odbyła się peregrynacja kopii obrazu Matki Bożej Jawornickiej po rodzinach parafii. 27.05-01.06 2012 r miały miejsce misje święte, które prowadził o. Maciej Moskwa SCJ. Te dwa istotne wydarzenia stanowiły początek duchowego przygotowania do obchodów 700-lecia parafii.

15 września 2013 r. podczas uroczystości odpustowych ku czci Podwyższenia Krzyża Świętego odbyła się instalacja w kościele parafialnym relikwii św. Jana Pawła II[25].

W 2014 r. w parafii miała miejsce wizytacja kanonicza, przeprowadzona przez kard. Stanisława Dziwisza. W tym samym roku posługę podjęło dwóch nadzwyczajnych szafarzy Komunii Świętej[26] i dzięki staraniom członków Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Jawornika oraz Rady Sołeckiej, działalność rozpoczęła parafialna orkiestra dęta[27]. Także w 2014 r. została stworzona strona internetowa parafii[28].

7-8 lipca 2015 r. Jawornik przeżywał nawiedzenie obrazu Miłosiernego Jezusa oraz relikwii św. siostry Faustyny i św. Jana Pawła II. We wrześniu 2015 r. wzniesiono w świątyni kolejny boczny ołtarz, jako wotum wdzięczności Bożemu Miłosierdziu za dar kanonizacji papieża Jana Pawła II. Został on zaprojektowany i wykonany przez Jana i Janusza Wątorów.

W 2016 r. Kościół Powszechny przeżywał Nadzwyczajny Jubileusz Miłosierdzia. W niedzielę Bożego Miłosierdzia rozpoczęła się peregrynacja obrazu Jezusa Miłosiernego w rodzinach parafii i trwała ona 230 dni[29]. Także w 2016 r. dzięki zaangażowaniu Wacława Szczotkowskiego i organisty Roberta Bylicy powstał chór, który swym śpiewem uświetnia najważniejsze uroczystości religijne[30]. W tym samym roku rozpoczęto budowę Domu Parafialnego im. św. Jana Pawła II[31], który został poświęcony przez kard. Stanisława Dziwisza 19.08.2019 r.

W styczniu 2017 r. odnowiono balaski, pochodzące z drewnianego kościoła, które stanowią ważny element klęczników, znajdujących się przed stopniem komunijnym. W maju tego samego roku swe spotkania modlitewne z inicjatywy Marcina Bylicy i Macieja Pilcha rozpoczęła jawornicka Grupa Uwielbieniowa[32].

14-16.08.2018 r. odbyła się peregrynacja figury św. Michała Archanioła z Sanktuarium na Górze Gargano. W czasie jej trwania w kościele zainstalowano figurę św. Michała Archanioła i powołano bractwo szkaplerza św. Michała Archanioła.

11 listopada 2018 r. w całej ojczyźnie obchodzony wyjątkowy jubileusz 100-lecia odzyskania niepodległości. W Jaworniku odprawiona została uroczysta Msza św. dziękczynna w intencji Ojczyzny, po której odsłonięta została tablica, upamiętniająca tę niezwykłą rocznicę[33].

20 listopada 2018 r. miała miejsce uroczysta instalacja relikwii św. Rafała Kalinowskiego. To wyjątkowy dar, który parafia zawdzięcza ks. Rafałowi Wilkołkowi. Duchowny otrzymał je od przeora zakonu karmelitów z Wadowic i przekazał do kościoła w Jaworniku[34].

Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, znajdująca się w malowniczym Jaworniku posiada imponującą i bardzo ciekawą historię. Na jej kartach zapisało się wiele niezwykłych osobistości, dzięki których staraniom rozwija się ona i kwitnie. Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego to żywa wspólnota modlitwy, która została zbudowana na mocnych fundamentach wiary w Chrystusa i ewangelicznej prawdy, głoszonej na tych ziemiach od wielu wieków.